Apr 28, 2007

Freakonomics

‘What’s in a name? That which we call a rose

By any other name would smell as sweet...’

Romeo and Juliet, Act II, Scene II

Θα ήθελα να εκφράσω κάποιες σκέψεις με αφορμή το Freakonomics, το οποίο βρήκα κι εγώ ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο. Το τελευταίο κεφάλαιο Η τέλεια ανατροφή των παιδιών ΜΕΡΟΣ Β’, αναφέρεται στη διαδικασία επιλογής ονόματος του παιδιού, η οποία φαίνεται πως απασχολεί αρκετά τους αμερικανούς γονείς και προφανώς αποτελεί μια σημαντική πτυχή του γενικότερου ζητήματος, που αφορά στο τι καλύτερο μπορεί να προσφέρει ένας γονιός στα παιδιά του. Στη σελ. 262 αναφέρεται η περίπτωση των δυο αδερφών, του Winner και του Loser, και το παράδειγμα παρατίθεται από τους συγγραφείς για να ενισχυθεί η άποψη ότι «τα ονόματα δεν καθορίζουν τη μοίρα» (“Names dont decide destiny”). Αντιθέτως, θεωρώ, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτών των παιδιών, με την τόσο διαφορετική κατάληξη, ίσως τα ονόματά τους να διαδραμάτισαν έναν καθοριστικό ρόλο. Ο «αδικημένος» αδερφός ήταν αυτός που ονομάστηκε Loser, με ένα όνομα όχι απλώς αντίθετο με αυτό του προηγούμενου αλλά και πολύ αρνητικά φορτισμένο από μόνο του. Ανεξαρτήτως αν εκείνη η επιλογή έγινε χάριν ευφυολογήματος από τη μεριά του πατέρα, σίγουρα οι γονείς συνειδητοποίησαν σύντομα τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να είχε αυτό το όνομα στην ψυχολογία του παιδιού. Γι’ αυτό το λόγο, λοιπόν, δεν είναι απίθανο ο Loser να δεχόταν άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα πολλή περισσότερη ενθάρρυνση στη διάρκεια της ανατροφής του από ότι ο Winner, ως αντιστάθμισμα στις «ενοχές» των γονιών τους. Το φαινόμενο της «αυτοεκπληρούμενης προφητείας και της προσδοκίας των άλλων (γονέων ή δασκάλων)», όπως σημειώνεται στην παιδαγωγική ψυχολογία, λειτούργησε, αλλά φαινομενικά αντίθετα από ότι αναμενόταν: Το παιδί που είχε το «πρόβλημα» βοηθήθηκε περισσότερο, πίστεψε το ίδιο στον εαυτό του και εκπλήρωσε τις θετικές προσδοκίες των γονιών του, ενώ το άλλο, που θεωρήθηκε ίσως ευνοημένο, παραμελήθηκε περισσότερο, επαναπαύτηκε το ίδιο στη «θετική ενέργεια» του ονόματός του και τελικά υποχώρησε ευκολότερα στις αντιξοότητες. Απ’ αυτήν την ερμηνευτική σκοπιά, δυστυχώς, ίσως τα ονόματα να καθόρισαν τελικά τη μοίρα.

Από την άλλη μεριά (του ωκεανού), το θέμα δεν απασχολεί τόσο πολύ τους έλληνες γονείς, γιατί, εθιμοτυπικά, πριν καν βρουν το ταίρι τους στη ζωή, γνωρίζουν τον αλγόριθμο επιλογής του ονόματος των παιδιών (τα πρώτα παιδιά θα πάρουν το όνομα του παππού ή της γιαγιάς από την πατρική γενιά, τα δεύτερα από τη μητρική, από το τρίτο και μετά θα πάει εναλλάξ, και αν ο αριθμός των παιδιών είναι μεγάλος, υπάρχουν και οι προπάπποι, οι αγαπημένοι θείοι κ.ο.κ.). Μπορεί έτσι όλοι μας να απολαμβάνουμε μια μικρή γκάμα πανομοιότυπων ονομάτων σε όλο το σόι και την επικράτεια (βλ. και “My big fat greek wedding”, το φαινόμενο το έχουν παρατηρήσει και οι ξένοι αλλά αδυνατούν να το ερμηνεύσουν), αλλά οι γονείς γλιτώνουν τη σκοτούρα που έχουν οι συνάδελφοί τους αμερικάνοι και, επιπλέον, κανείς μας δεν προβληματίζεται για το αν θα εκπληρώσει ή όχι την προσδοκία του ονόματός του, του οποίου το ενδιαφέρον της αρχικής του σημασίας χάθηκε στην μακραίωνη υποχρεωτική κληροδότηση από γενιά σε γενιά. Προσωπικά, πάντα σκεφτόμουν κρυφά, από δημιουργική αντίδραση και μόνον, να σπάσω αυτό το κατεστημένο και να αφιερώσω την πρωταρχική γονεϊκή μου φροντίδα στην εύρεση πρωτότυπων, ευφυών και γεμάτων σημασία ονομάτων για τα μελλοντικά φανταστικά παιδιά μου. Ωστόσο, μετά το Freakonomics, διαπίστωσα γιατί οι προσπάθειές μου αυτές δε θα έχουν καθόλου νόημα, επανεκτίμησα τις παραδοσιακές μας συνήθειες και τελικά φαίνεται ότι τα δυο από τα μελλοντικά φανταστικά παιδιά μου είναι γραφτό να ονομαστούν Γιώργος και Χαρίκλεια. Αυτή είναι η μοίρα τους.

No comments: